ยี่หร่า - ผักสมุนไพรพื้นบ้านที่อยู่ในตำหรับอาหารไทยหลายอย่ามาเนิ่นนานแล้ว แต่มาระยะหลังคนจะรู้จักน้อยลง อาจจะเป็นเพราะหาซื้อได้ยากขึ้นนอกจากจะเดินตามตลาดสดบางแห่งเท่านั้น ยี่หร่ามีชื่อเรียกหลายชื่อ ซึ่งบางครั้งก็ทำเอาสับสนกันพอสมควร อาทิเช่น โหระพาช้าง, กระเพราควาย, จันทร์หอม, กะเพราญวนเป็นต้น ส่วนแถวๆ บ้านผม (เชียงราย) เรามักจะเรียกว่า ใบยี่หร่า หรือ กระเพราควาย ซึ่งก็ยังพอหาซื้อได้จากตลาดเช้าที่จะมีแม่ค้าชาวเขานำเอาลงมาจากดอยมานั่งขายกันริมถนนกัน
เมื่อพูดถึงยี่หร่าแล้ว ต้องทำความเข้าใจกันก่อนว่ามีพืชสองชนิดที่ใช้ชื่อเดียวกัน ยี่หร่าชนิดแรก เป็นพืชตระกูลผักชีลักษณะคล้ายๆ ผักชีลาว ซึ่งเราจะนำเอาส่วนของเมล็ดมาใช้ประโยชน์ในแง่ของเครื่องเทศที่เรียกว่า "เทียนขาว" และยี่หร่าอีกชนิดหนึ่งที่เรากำลังพูดถึงนี้เป็นผักกินใบ ที่เรียกว่าใบยี่หร่า ซึ่งเป็นพืชในตระกูลเดียวกันกับกระเพรา หรือ โหระพา
ยี่หร่าเป็นพืชที่ให้กลิ่นหอมฉุน รสร้อนแรง จึงนิยมนำมาปรุงอาหารจำพวกเนื้อสัตว์หลายประเภทเพราะช่วยดับกลิ่นคาวจากอาหารจำพวกเนื้อสัตว์เนื้อปลาได้เป็นอย่างดี ลักษณะของใบยี่หร่าจะแตกต่างจากระเพราะอย่าเห็นได้ชัดคือมีใบที่ใหญ่กว่ามาก โดยมีโคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ใบสีเขียวสด ผิวใบสากมือ ดอกยี่หร่าจะออกเป็นช่อบริเวณปลายยอด รูปทรงเหมือนพืชตระกูลกระเพรา และโหระพาทั้งหลายเพียงแต่จะมีขนาดที่ใหญ่กว่าเท่านั้น

ในแง่ของงานครัวแล้วมีอาหารไทยหลายอย่างต้องใช้ยี่หร่าเป็นส่วนประกอบสำคัญ เช่น แกงป่าเนื้อใบยี่หร่า เนื้อผัดใบยี่หร่า แกงซี่โครงหมูใบยี่หร่า แกงปลาดุกใบยี่หร่า แกงเขียวหวานเนื้อใบยี่หร่า แกงเผ็ดเนื้อใบยี่หร่า ฯลฯ ซึ่งรายการอาหารเหล่านี้ล้วนแต่เป็นอาหารโบราณทั้งสิ้น อาหารหลายอย่างสามารถใช้ใบยี่หร่าแทนใบกระเพราะได้เลย แต่กลิ่นของอาหารก็จะมีลักษณะของเฉพาะตัวที่แตกต่างไปจากกระเพรา
 |
หมูสับผัดกับใบยี่หร่า ทำง่ายๆ วิธีการเหมือนการทำกระเพราหมูสับ ตามปกติแล้วหลายๆ ท่านจะใช้เนื้อวัวมากกว่า บางคนอาจจะมีการโขลกเครื่องเทศอื่นๆ ผสมลงไปอีกนิดหน่อยเช่น หัวเร่วหอม ก็จะทำให้ได้กลิ่นของอาหารที่มีความหอมชวนรับประทานอ่างแตกต่างจากกระเพราะหมูสับทั่วๆ ไป |
ยี่หร่านอกจากจะใช้ประโยขน์ในการประกอบอาหารแล้วยังมีประโยชน์ในแง่การใช้งานทางยาด้วย มีสรรพคุณหลายอย่าง ซึ่งท่านสามารถหาข้อมูลศึกษาเพิ่มเติมได้จากแหล่งต่างๆ มากมาย ซึ่งเมื่อมาถึงตรงนี้แล้ว หากท่านในใดอยากลองปรุงอาหารด้วยใบยี่หร่าก็ลองหาซื้อใบยี่หร่าให้ได้ก่อน ส่วนพริกแกง เช่น พริกแกงป่า และ เครื่องเทศอื่นๆ นั้นหากซื้อได้ไม่ยาก หรือจะสั่งซื้อจากทางเราก็มีจำหน่ายเช่นกัน