ผักขี้หูด

ผักขี้หูด หรือ ผักหูด  - ผักเมืองเหนือที่มักจะได้รับประทานเฉพาะฤดูหนาวเท่านั้น อากาศหนาวๆ ได้แกงผักขี้หูดร้อนๆ กินกับข้าวเหนียว หมูทอด และ น้ำพริกตาแดงใส่มะกอกป่าด้วย...แหม มันช่างสุดยอดเสียเหลือเกินครับ สำหรับผักชนิดนี้คนกรุงเทพฯ อาจจะรู้จักกันไม่มากนัก แต่สำหรับชาวเหนือแล้วรุ้จักกันโดยทั่วไป สามารถนำมาทำเเป็นแกงผักขี้หูด หรือ จะกินเป็นผักสดๆ จิ้มกับน้ำพริกก็ได้ครับ หากรับประทาสดๆ ก็จะมีรสชาติเผ็ดฉุนขึ้นจมูกเล้กน้อยคล้ายๆ กับรับประทาวาซาบิของญี่ปุ่นนั่นแหละครับ

ต้นผักขี้หูด จัดเป็นไม้ล้มลุกมีอายุ 1 ปี หรือ 2 ปี ลำต้นตั้งตรงมีขนแข็งปกคลุมเล็กน้อย ต้นขึ้นเป็นกอเหมือนกับผักกาดเขียว มีความสูงได้ประมาณ 30-100 เซนติเมตร ลำต้นเป็นรูปทรงกลมหรือทรงกระบอก ส่วนกลางของลำต้นจะกลวง ก้านใบแทงขึ้นจากดิน ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงต้นแบบสลับ จะอวบน้ำ ส่วนด้านล่างของใบจะมีขอบใบที่เว้าเข้าหาเส้นกลางใบ ส่วนยอดสุดมีปลายมนหรือแหลม และมักมีขนาดใหญ่กว่า ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ใบขนาดกว้าง 3-4 เซนติเมตร ยาว 9-15 เซนติเมตร ก้านใบยาว 3-4 เซนติเมตร โดยเป็นผักพื้นบ้านทางภาคเหนือ ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ชอบขึ้นในที่มีอากาศหนาวเย็นหรือที่มีความชุ่มชื้น หาพบในภาคอื่นได้น้อยมาก ส่วนทางภาคอีสานก็พบได้เฉพาะบนภูสูงเท่านั้น ดังนั้นผักชนิดนี้จึงเป็นที่รู้จักและใช้กันอย่างกว้างขวางทางภาคเหนือ

สำหรับผักขี้หูดนั้น ส่วนที่เรานิยมนำมารับประทานกันก็จะเป็นส่วนของฝักนะครับซึ่งมีลักษณะเป็นฝักคล้ายๆ ฝักถั่ว แต่ที่เรียกกันว่าผักขี้หูดก็อาจจะเป็นเพราะฝักขี้หูดมีลักษณะเป็นปุ่มๆ เป็นข้อๆ แลดูเหมือนหูดมั้งครับ  แต่หากพิจรณาดูให้ดีๆ แล้วฝักเป็นผลแห้งและแตกได้ ลักษณะของผลคล้ายฝั่กถั่ว มีขนาดเล็ก ฝักเป็นสีเขียวอ่อน ปลายฝักแหลม ฝักหยักเป็นคอดเว้าเป็นข้อ ๆ ฝักมีขนาดกว้างประมาณ 0.5-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-15 เซนติเมตร ผนังด้านในของฝักจะอ่อนนุ่มคล้ายกับฟองน้ำ ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 2-10 เมล็ด ลักษณะของเมล็ดกลมหรือค่อนข้างกลม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 3-5 มิลลิเมตร โดยผักชนิดนี้จะออกผลในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์

ดอกผักขี้หูด ออกดอกเป็นช่อ โดยจะออกที่ปลายกิ่งหรือตามซอกใบ ช่อดอกยาวได้ประมาณ 10-50 เซ็นติเมตร มีดอกย่อยจำนวนมาก ดอกย่อยมีขนาดเล็กมาก เป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศ กลีบเลี้ยงดอกมี 4 กลีบ เป็นสีเขียว ส่วนกลีบมี 4 กลีบ กลีบดอกเป็นสีม่วง สีม่วงอมชมพู หรือเป็นสีขาว ดอกมีขนาดกว้างประมาณ 8-10 มิลลิเมตร เมื่อต้นผักขี้หูดเจริญเติบโตจนได้ที่แล้ว ก้านดอกจะแทงยอดขึ้นมาจากกอต้นเป็นก้านยาว และจะมีดอกพราวตลอดก้านตั้งแต่ยอดกิ่งถึงโคนกิ่ง โดยผักชนิดนี้จะออกดอกในช่วงเดือนมิถุนายนถึงเดือนธันวาคม

ประโยชน์ของผักขี้หูด - ผักขี้หูดจะอุดมด้วย แคลเซียม ฟอสฟอรัส ธาตุเหล็ก วิตามินซี ฝักและใบช่วยให้เจริญอาหาร แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย และช่วยละลายนิ่ว ดอกมีสรรพคุณเป็นยาขับน้ำดี

ในการนำไปปรุงเป็นอาหารนั้น ชาวเหนือนิยมนำฝักผักขี้หูดทำเป็นแกงผักขี้หูดใส่ปลา กบ บ้างใส่ไข่แมงมัน ปลาย่าง และเนื้อควาย ใช้เป็นส่วนผสมแกงแค และลวกหรือกินสดจิ้มน้ำพริก