ดีปลี (Long Peper)

ดีปลี (Long Pepper) เป็นเครื่องเทศและสมุนไพรที่มีความสำคัญมาแต่โบราณ และเป็นส่วนประกอบที่น่าสนใจในอาหารเหนือ

ข้อมูลทั่วไปของดีปลี

• ชื่อสามัญ: Long pepper, Indian long pepper

• ชื่อวิทยาศาสตร์: มักระบุว่าเป็น $PiperretrofractumVahl$ หรือ $PiperlongumL.$

• วงศ์: PIPERACEAE (วงศ์เดียวกับพริกไทย)

• ลักษณะทางพฤกษศาสตร์: เป็นไม้เถาเลื้อย มีรากฝอยตามข้อเพื่อยึดเกาะ ผลมีลักษณะเป็นช่อรูปทรงกระบอก อัดกันแน่น คล้ายดอก เมื่อผลแก่จะเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีแดง ผลแห้งจะมีสีน้ำตาล มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว และมีรสเผ็ดร้อน ขมปร่า

ดีปลีในอาหารเหนือ

• บทบาทในอาหารเหนือ: ดีปลีถือเป็นเครื่องเทศสำคัญชนิดหนึ่งที่ใช้ในการปรุงอาหารเหนือ โดยเฉพาะใน "พริกลาบเหนือ" (หรือ น้ำพริกดำ) ซึ่งเป็นเครื่องแกงหลักสำหรับทำลาบ

• การใช้งาน: นิยมใช้ผลแก่ที่ตากแห้งแล้วนำไปคั่วหรืออบให้หอม จากนั้นนำไปโขลกรวมกับเครื่องเทศอื่น ๆ ในการทำเครื่องแกงหรือน้ำพริก

• วัตถุประสงค์: ดีปลีให้รสชาติเผ็ดร้อนและกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์ ช่วยเสริมรสชาติและความร้อนแรงให้กับอาหารเหนือ แทนการใช้พริกหรือพริกไทย

สรรพคุณทางยาและประโยชน์

ดีปลีถูกใช้เป็นสมุนไพรในตำรับยาไทยและยาแผนโบราณมานานหลายพันปี มีสรรพคุณหลัก ๆ เช่น:

1. บำรุงธาตุไฟและระบบย่อยอาหาร:

   • ช่วยขับลมในลำไส้ แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียด แน่นท้อง

   • ช่วยเจริญอาหาร

   • ใช้ในตำรับยาที่รักษาโรคเกี่ยวกับระบบย่อยอาหาร ธาตุไม่ปกติ

2. ระบบทางเดินหายใจ:

   • แก้หืดไอ

   • แก้เสมหะ หรือขับเสมหะ (โดยใช้ผลแห้งแก่ฝนกับน้ำมะนาวแทรกเกลือเล็กน้อย กวาดคอหรือจิบ)

   • บรรเทาอาการหลอดลมอักเสบ

3. อื่น ๆ:

   • ช่วยบำรุงธาตุ

   • แก้ลมวิงเวียน

   • มีการศึกษาพบว่ามีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา ต้านการอักเสบ และลดไขมัน/น้ำตาลในเลือด

ข้อควรระวัง

• รสเผ็ดร้อนมาก: เนื่องจากมีรสเผ็ดร้อนสูง ไม่ควรบริโภคมากเกินไป เพราะอาจทำให้เกิดอาการร้อนในได้

• สตรีมีครรภ์: ห้ามบริโภคในหญิงมีครรภ์

• การใช้ร่วมกับยา: ดีปลีมีคุณสมบัติในการดูดซึมยาได้สูง (เพิ่มกำลังให้ยาตัวอื่น) ควรระวังหากบริโภคร่วมกับยาบางชนิด โดยเฉพาะยาต้านการแข็งตัวของเลือด

โดยรวมแล้ว ดีปลีเป็นเครื่องเทศที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในการให้กลิ่นหอม รสชาติเผ็ดร้อน และเป็นส่วนสำคัญที่ขาดไม่ได้ในการปรุงรสชาติของ "ลาบ" และอาหารอื่น ๆ ในวัฒนธรรมอาหารเหนือ